دفاع قانونی

ارسال شده توسط مدیر وب سایت در تاریخ آوریل 25, 2013 در | 0 دیدگاه

همانطور که در مطالب قبلی عنوان شد اطلاع داشتن از اینکه چه زمانی می توانید از خودتان دفاع کنید، بسیار حائز اهمیت است. چنانچه بدلیل آسیب رساندن به دیگران مورد شکایت قرار گرفته و به زندان بروید و یا مجبور به پرداخت دیه شوید، بسیار بیشتر از ضربه خوردن در یک درگیری معمولی به شما و خانواده تان آسیب می زند و به همین دلیل چنانچه قصد دارید به تمرین دفاع شخصی بپردازید، باید بدانید که چه زمانی و در چه سطحی می توانید از آموخته های خود استفاده کنید. لذا تمامی رزمی کاران باید با قوانین مجازات اسلامی مرتبط با دفاع مشروع آگاهی داشته باشند که در ذیل به شرح ماده 155 قانون مجازات اسلامی می پردازیم. مطالعه این مطلب به تمامی بازدیدکنندگان بویژه رزمی کاران توصیه می گردد.

دفاع مشروع (Right of self-defense)

دفاع مشروع یا دفاع قانونی حقی است که حقوق کیفری برای اشخاص در مورد دفاع از خود یا افراد دیگر [در صورت نیاز به کمک] در هنگام حمله افراد دیگر قائل شده است. دفاع مشروع در جائی پدید می‌آید که به‌جز ارتکاب جرم هیچ راه دیگری برای دفع خطر ممکن نباشد. در این صورت مدافع نه تعقیب و مجازات می‌شود و نه ضامن خساراتی است که به بار می‌آورد. دفاع مشروع اصلی پذیرفته در تمامی نظام‌های حقوقی است.

مادۀ 155 قانون مجازات اسلامی(مصوب 90):

هرگاه فردی در مقام دفاع از نفس، عرض، ناموس، مال یا آزادی تن خود یا دیگری در برابر هرگونه تجاوز یا خطر فعلی یا قریب الوقوع با رعایت مراحل دفاع مرتکب رفتاری شود که قانوناً جرم محسوب می شود، در صورت اجتماع شرایط زیر مجازات نخواهد شد:

1-    رفتار ارتکابی برای دفع تجاوز یا خطر ضرورت داشته باشد.

در اینجا ضرورت این به معنای این است که عدم تناسب در دفاع، درصورتی می تواند مشروع باشد که ضرورت داشته باشد . اگر ضرورتی نحوه ی دفاعی را ایجاب کند ولو اینکه تناسب وجود نداشته باشد مشمول این ماده است . به عنوان مثال الف برای دفاع دست به تفنگ می برد . ب درحال تجاوز است و با چاقو در حال ضربه زدن به ج است . هرچند شلیک گلوله به سمت پای ب از سوی الف متناسب با تجاوز موجود نیست زیرا ب با چاقو در حال ضربه زدن است اما از آنجا که الف نمی تواند کار دیگری بکند ضرورت ایجاب می کند که با تفنگ به سمت ب شلیک کند زیرا اگر نکند ج کشته می شود و یا ممکن است کشته شود . البته این ضرورت به هیچ وجه جواز صدور قتل نیست یعنی نمی توان برای دفاع به جای شلیک به سمت پا به سر یا نقاط حساسی که نوعاً کشنده است نشانه رفت .

2-   دفاع مستند به قرائن معقول باشد.

قرائن معقول درواقع به معنای این است که باید جوانب عقلانی دفاع و نحوه ی دفع خطر درنظر گرفته شود . یعنی در همان مثال فوق هرچند ممکن است ضرورت ایجاب کند که با تفنگ به سمت متجاوز تیراندازی شود اما از آنجا که قرائن معقول اینطور است که با توجه به درگیری بسیار نزدیک اگر به سمت متجاوز شلیک کند ممکن است تیر به جای اصابت به پا به نقطه ی حساس دیگری برخورد کند یا به جای برخورد به متجاوز به شخصی که مورد تجاوز واقع می شود برخورد کند از اینرو بهتر است تا جای ممکن گلوله ای شلیک نگردد و به جای استفاده از تفنگ به روش دیگری دفع خطر نمود . درواقع این شرط دوم که دفاع مشروع را مقید به قرائن معقول دانسته ، خواسته تا جلوی سو استفاده ای که ممکن است از مفهوم ضرورت بشود را بگیرد . پس ضرورت هرچقدر هم زیاد باشد نباید خارج از قرائن معقول بوده و دست آویزی برای هرگونه دفاعی بشود .

3-  خطر و تجاوز به سبب اقدام آگاهانه و تجاوز خود فرد و دفاع دیگری صورت نگرفته باشد.

در لایحه ی جدید شرط دیگری هم به شرایط مشروعیت دفاع مشروع اضافه شده با این مضمون که : « خطر و تجاوز به سبب اقدام آگاهانه یا تجاوز خود فرد و دفاع دیگری صورت نگرفته باشد . » ، یعنی اگر الف به ب حمله کرده و ب در پاسخ به این حمله از خودش دفاع می کند ، ج نمی تواند به بهانه ی این دفاع ب از خودش به یاری الف شتافته و سپس عمل خود را دفاع مشروع تلقی کند . زیرا ب در حال دفاع از خویش است و چه بسا که این دفاع ، مشروع باشد بنابراین دفاع شخص ثالث درواقع ممکن است شرکت در ضرب و شتم یا منازعه قلمداد گردد. و یا اگر ب در برابر حمله ی الف از خودش دفاع کند الف نمی تواند در برابر این دفاع ، حمله ی خود را دفاع مشروع محسوب کند .

4-   توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت عملاً ممکن نباشد یا مداخلۀ آنان در دفع تجاوز و خطر مؤثر واقع نشود.

جمع آوری : سید مصطفی فتاحی

منابع :

http://forum.vakil.net/showthread.php?tid=407

http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9